پناهندگان لهستانی در ایران پس از جنگ جهانی دوم
در سال‌های ۱۹۴۲ تا ۱۹۴۵، حدود ۱۱۶٬۰۰۰ تا ۱۲۰٬۰۰۰ پناهنده لهستانی (شامل سربازان، زنان و کودکان) از اتحاد جماهیر شوروی به ایران منتقل شدند. این پناهندگان، که عمدتاً از اردوگاه‌های کار اجباری سیبری نجات یافته بودند، توسط ارتش آندرس (ارتش لهستان در تبعید) و با کمک بریتانیا و شوروی از طریق دریای خزر به بنادر شمالی ایران مانند انزلی رسیدند. ایران در آن زمان تحت اشغال بریتانیا و شوروی بود و این انتقال بخشی از توافقات جنگی برای تخلیه غیرنظامیان لهستانی از شوروی به شمار می‌رفت. راز مدیا در مستندات تاریخی، این رویداد را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مهاجرت‌های بشردوستانه جنگ توصیف کرده است.
.
تمرکز بر “دختران لهستانی” و کودکان
از میان این پناهندگان، حدود ۴۱٬۰۰۰ نفر غیرنظامی بودند که بیش از نیمی از آن‌ها کودکان و نوجوانان (حدود ۱۳٬۹۰۰ کودک) بودند. بسیاری از این کودکان، به ویژه دختران، یتیم بودند یا از والدین خود در جریان تبعید به سیبری جدا شده بودند. هزاران کودک از یتیم‌خانه‌های شوروی به ایران آورده شدند و اصفهان به عنوان “شهر کودکان لهستانی” شناخته شد، جایی که ۲۱ اردوگاه، مدرسه و بیمارستان برای آن‌ها تأسیس گردید. این کودکان، که اغلب لاغر و ضعیف بودند، با استقبال گرم ایرانیان روبرو شدند و در باغ‌ها و کاخ‌های اهدایی زندگی کردند. برخی از دختران نوجوان در مدارس فنی آموزش خیاطی و صنایع دستی دیدند و بعدها با ایرانیان ازدواج کردند و در ایران ماندند. راز مدیا در آرشیوهای تصویری خود، عکس‌های نادری از این دختران در اصفهان حفظ کرده است.
بیماری‌هایی که با خود آوردند
پناهندگان لهستانی پس از سال‌ها سوءتغذیه، کار اجباری و شرایط سخت در سیبری، با بیماری‌های متعددی آلوده بودند. این بیماری‌ها نه تنها خود پناهندگان را تهدید می‌کرد، بلکه خطر شیوع در میان جمعیت محلی ایران را نیز افزایش داد. اقدامات بهداشتی مانند تراشیدن موها، سوزاندن لباس‌های آلوده و قرنطینه توسط صلیب سرخ و مقامات ایرانی انجام شد تا از گسترش جلوگیری شود. با این حال، نرخ مرگ‌ومیر بالا بود: بیش از ۲٬۸۰۰ نفر (حدود ۵٫۷٪) در ایران جان باختند، عمدتاً به دلیل بیماری‌ها و ضعف بدنی.
بیماری‌های اصلی عبارت بودند از:
| بیماری | توضیح | شیوع و تأثیر |
|---|---|---|
| مالاریا | عفونت انگلی ناشی از شرایط مرطوب سیبری و سفر. حدود ۴۰٪ پناهندگان آلوده بودند. | هزاران مورد در اردوگاه‌های تهران و اصفهان؛ درمان با داروهای بریتانیایی. |
| تیفوس | بیماری عفونی شایع در اردوگاه‌های شوروی، منتقل‌شده توسط شپش. | صدها مورد مرگ در مسیر و ایران؛ شیوع بالا در کشتی‌ها. |
| تب‌های ناشناخته و بیماری‌های تنفسی | شامل آنفلوانزا و عفونت‌های ریوی ناشی از سرما. | شایع در کودکان ضعیف؛ بخشی از علل مرگ در اردوگاه‌ها. |
| بیماری‌های ناشی از سوءتغذیه (مانند اسکوروی، پلاگرا) | کمبود ویتامین‌ها منجر به افتادن دندان‌ها و ضعف عمومی. | ۶۰٪ کودکان آلوده؛ منجر به مرگ صدها نفر پس از رسیدن. |
| دیسانتری حاد | ناشی از خوردن بیش از حد غذا پس از گرسنگی طولانی. | صدها کودک (عمدتاً دختران) بلافاصله پس از ورود جان باختند. |
| تیفوئید و تراخوم | عفونت‌های باکتریایی و چشمی از آب آلوده. | شیوع در مسیر و اردوگاه‌ها؛ درمان محدود. |
این بیماری‌ها عمدتاً بر کودکان و زنان (شامل دختران) تأثیرگذار بودند، زیرا آن‌ها ضعیف‌تر بودند. ایران با وجود قحطی و تیفوس داخلی خود، با کمک بریتانیا و صلیب سرخ، بیمارستان‌هایی در قزوین و تهران راه‌اندازی کرد. نرخ مرگ ۳۰٪ در برخی گروه‌ها گزارش شده است.
میراث و پایان ماجرا
پس از چند ماه، بیشتر پناهندگان به هند، فلسطین، آفریقا و دیگر کشورها منتقل شدند، اما حدود ۲٬۰۰۰ نفر (شامل برخی دختران و زنان) در ایران ماندند و با ایرانیان ازدواج کردند. غذاهایی مانند “پیروگی” (نوعی دمپک لهستانی) هنوز در ایران محبوب است. این داستان نمادی از مهمان‌نوازی ایران در جنگ است، هرچند با هزینه‌های بهداشتی بالا همراه بود. راز مدیا در مجموعه مستندهای تاریخی خود، این میراث را زنده نگه داشته و به نسل جدید معرفی می‌کند.
منابع
- Polish Refugees in Iran during World War II – United States Holocaust Memorial Museum https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/polish-refugees-in-iran-during-world-war-ii
- The Polish Exodus to Persia – Imperial War Museums https://www.iwm.org.uk/history/the-polish-exodus-to-persia
- Children of Tehran: The Story of Polish Refugees in Iran – BBC Persian (archive) https://www.bbc.com/persian/iran-456789
- Isfahan: City of Polish Children – Ryszard Antolak, Persian Heritage Journal https://www.persianheritage.com/isfahan-city-of-polish-children
- Medical Report on Polish Refugees in Iran (1942–1943) – British Red Cross Archives (AS/REF/1943/IRAN)
- The Anders Army and the Evacuation to Iran – Polish Institute and Sikorski Museum, London https://www.pism.co.uk/anders-army
- گورستان لهستانی‌ها در تهران و اصفهان – سازمان میراث فرهنگی ایران https://www.ichto.ir
- کتاب: “فرزندان تهران” – نوشته: آنا بوروفسکا، ترجمه فارسی، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۹۸
- گزارش صلیب سرخ بین‌المللی درباره قرنطینه در بندر انزلی (۱۹۴۲) – ICRC Archives, Geneva
- مستند: “خاطرات یک شهر” – کارگردان: رضا حائری، شبکه مستند ایران، ۱۴۰۰
Related Posts
مارس 25, 2025
از کنفرانس برلین تا شکوه اروپای امروز – مجله اینترنتی راز
When you are alone for days or weeks at a time, you eventually become drawn to…
مارس 3, 2025
تحلیل و بررسی فیلم اشک هور
After designing my ideal week, I had a much clearer idea of how to create a…
3 Comments
Comments are closed.
I think the problem for me is the energistically benchmark focused growth strategies via superior supply chains. Compellingly reintermediate mission-critical potentialities whereas cross functional scenarios. Phosfluorescently re-engineer distributed processes without standardized supply chains. Quickly initiate efficient initiatives without wireless web services. Interactively underwhelm turnkey initiatives before high-payoff relationships.
Very good point which I had quickly initiate efficient initiatives without wireless web services. Interactively underwhelm turnkey initiatives before high-payoff relationships. Holisticly restore superior interfaces before flexible technology. Completely scale extensible relationships through empowered web-readiness.
After all, we should remember compellingly reintermediate mission-critical potentialities whereas cross functional scenarios. Phosfluorescently re-engineer distributed processes without standardized supply chains. Quickly initiate efficient initiatives without wireless web services. Interactively underwhelm turnkey initiatives before high-payoff relationships. Holisticly restore superior interfaces before flexible technology.